Politieagenten op school? De ervaringen in de Verenigde Staten

Sinds een twintigtal jaar kennen politieprojecten op scholen een enorm succes in Europa, in navolging van de verschillende projecten die werden ontwikkeld in de Verenigde Staten. Daar hebben ze immers ondertussen al heel wat ervaring met samenwerkingsverbanden tussen politie en scholen, waarbij 17.000 politieagenten zijn betrokken, plus 3200 politieagenten die rechtstreeks werden aangeworven door de scholen. Deze preventieprogramma’s kunnen worden onderverdeeld in drie types. In dit artikel beschrijven we eerst de verschillende types en bespreken we vervolgens de doeltreffendheid ervan.

Politieprojecten op scholen in de VS

De belangrijkste projecten focussen op het voorkomen van delinquent gedrag – drugs, vechtpartijen, geweld, diefstal, intimidatie, pesten – en van verschijnselen als spijbelen en vroegtijdig afhaken op school.

1. Permanente politieaanwezigheid

Tijdens het allereerste project “politie-school” – georganiseerd in Michigan op het einde van de jaren 50 – was het niet zozeer de bedoeling het schoolreglement te laten naleven, maar eerder te waken over de verkeersveiligheid en de veiligheid van de personen in en rond de school. Geleidelijk aan kwamen de politieagenten ook meer en meer in de schoolgebouwen, nog steeds in uniform, om toe te zien op de naleving van de wet en om de jongeren en leerkrachten raad te geven. De opdracht van deze permanent aanwezige politieagenten is ondertussen behoorlijk uitgebreid. Ze houden zich bezig met probleemjongeren, waarbij zij zelf bepalen welke leerlingen ondersteuning nodig hebben. Bovendien nemen ze deel aan de oudervergaderingen samen met de leerkrachten en dragen ze bij aan de opleiding van het personeel in verband met (omgaan met) risicogedrag. Kortom, ze functioneren eigenlijk zoals de andere personeelsleden, maar hun status en uniform moet de jongeren afschrikken om overtredingen te begaan.

2. Politieagenten-opvoeders

Bij de meest verspreide projectvorm worden politieagenten-opvoeders ingezet om delinquent gedrag bij leerlingen te voorkomen of te beperken en om de organisatiestructuur van de school te versterken met het oog op de beheersing van mogelijke incidenten. Deze politieagenten nemen de rol van leerkracht op zich en strijden tegelijkertijd tegen de criminaliteit in (de buurt van) de school. Na een voorzichtige start – met een project rond verkeersveiligheid – werd er vooral gewerkt met twee programma’s: DARE en GREAT. Het programma DARE werd opgericht in 1988 door de politie van Los Angeles. Het bestaat uit zeventien ontmoetingsmomenten vanaf de twee laatste jaren van de lagere school en focust op naleving van de wet, veiligheidsvoorschriften, persoonlijke gevolgen van drugsgebruik, probleemoplossing ... Het programma GREAT, dat werd ontwikkeld in 1991 door de politie van Phoenix (Arizona), bestaat uit één contactuur per week gedurende negen weken in het secundair onderwijs. Het is vooral gericht op het voorkomen dat leerlingen lid worden van een bende en op het ontwikkelen van positieve relaties met de ordediensten, met bijzondere aandacht voor het leren weerstaan aan negatieve druk en het oplossen van conflicten. Verder worden de jongeren aangemoedigd om deel te nemen aan sociale en sportieve activiteiten.

3. De verbindingsagenten

Geïnspireerd door de filosofie van een gemeenschapspolitie, streven “verbindingsagenten” ernaar om jeugddelinquentie en geweld te verminderen door een goede relatie op te bouwen – niet alleen met de jongeren zelf, maar met de hele gemeenschap. Omdat de politie niet de enige verantwoordelijke is voor criminaliteitspreventie, ligt hier de nadruk op het partnerschap tussen de politie, de school en de lokale organisaties. De verbindingsagenten zijn aanwezig in de school en bieden steun aan de jongeren. Daarnaast zorgen ze voor de nodige opleiding en ondersteuning van de leerkrachten. Door de uitwisseling van informatie met opvoeders, psychologen en leerkrachten kunnen er heel gerichte preventieprogramma’s worden opgezet. In tegenstelling tot de permanent aanwezige politieagenten, houden deze verbindingsagenten zich in de eerste plaats bezig met de ondersteuning van het schoolpersoneel, waardoor controle en ordehandhaving naar de achtergrond verdwijnen.

Hoe doeltreffend zijn deze politieprojecten op school in de VS?

Het concept van een politie die dicht bij de jongeren staat, heeft zeker veel voordelen: verbetering van het imago van de politie, bekendheid met de taken van de politie, info over de gevaren van drugs, bewustwording van de jongeren over hun rechten en plichten, preventie van criminaliteit, betere informatie-uitwisseling tussen school en politie ... Anderzijds echter, volgens studies naar de efficiëntie van dergelijke programma’s (gebruikmakend van soms weinig wetenschappelijke methodes), staan onderzoekers steeds sceptischer tegenover de resultaten, ongeacht het type programma.

Als we het veiligheidsgevoel en de criminaliteitscijfers (i.v.m. drugs, geweld ...) op scholen die een politieproject hebben, vergelijken met deze aspecten op scholen die niet zo’n programma organiseren, tonen evaluatiestudies dan ook maar kleine verschillen aan. De programma’s DARE (drugs) en GREAT (bendes) worden bestempeld als niet-doeltreffend om problematisch gedrag en criminaliteit te voorkomen. Dergelijke programma’s blijken echter wel resultaat op te leveren als het gaat om de kennis van jongeren over drugs en om het terugdringen van spijbelen ... hoewel dit laatste effect echter vaak van zeer korte duur is.